Lekkende darm: 7 symptomen en 6 oorzaken

Een lekkende darm, in het Engels leaky gut genoemd, is een term die in de afgelopen jaren steeds vaker wordt gebruikt wanneer gesproken wordt over darmgezondheid. Het zou de oorzaak zijn van voedselintoleranties, ontstekingen in het lichaam en verschillende darmklachten behorende bij prikkelbare darm syndroom en ontstekingsziekten zoals colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn. Is een lekkende darm onzin en is je darm echt lek, wat zijn symptomen van een lekkende darm en hoe kun je een lekkende darm herstellen? Je leest het in dit artikel. 

(PS: benieuwd hoe je in 4 stappen je darmklachten op een effectieve manier kunt aanpakken? Bekijk dan hier onze gratis masterclass.)

Wat is een lekkende darm? En is het onzin?

Een lekkende darm is de vereenvoudigde term voor een verhoogde doorlaatbaarheid van de darmwand, wat door wetenschappers ook wel intestinale (hyper)permeabiliteit wordt genoemd. In een gezonde darm zijn alle darmcellen nauw aan elkaar verbonden via zogeheten tight junctions. Dit is belangrijk aangezien dit voorkomt dat pathogenen (ziektemakers), zoals bacteriën, schimmels, virussen en parasieten, de bloedbaan zomaar kunnen binnentreden.

Via onze voeding worden wij dagelijks namelijk herhaaldelijk blootgesteld aan verschillende invloeden van buitenaf. Een goede barrière hiertegen is dan ook cruciaal. Er kunnen echter problemen ontstaan waardoor deze barrière zijn integriteit verliest. Dit heeft op zijn beurt grote gevolgen. Zo kunnen grotere deeltjes de darmwand passeren en zo in de bloedbaan terechtkomen. Hier kan het immuunsysteem op gaan reageren, waardoor de ontstekingsactiviteit in de darmen en daarmee het lichaam wordt verhoogd.

In de afbeelding hieronder zie je wat een lekkende darm inhoudt, en wat de gevolgen ervan kunnen zijn.

Wat hierbij wel belangrijk is je te realiseren, is dat een lekkende darm of leaky gut op zich geen aandoening is, maar een bijwerking van verschillende onderliggende aandoeningen. Het is dus niet zo dat er gesproken wordt van het ‘lekkende darm syndroom’. Althans, hier is geen wetenschappelijk bewijs voor. Wel wordt het algemeen aanvaard door wetenschappers dat een verhoogde doorlaatbaarheid van de darmwand een mechanisme is dat bij vele (darm)aandoeningen de klachten doet ontstaan. 

Meer hierover lees je in deze blog die gaat over wat een lekkende darm precies inhoudt.

En in deze blog gaan we in op de vraag of een lekkende darm onzin is.

Wat zijn de symptomen van een lekkende darm?

Lekkende darm symptomen zijn vaak het gevolg van een verhoogde doorlaatbaarheid, waaronder:

• buikpijn,
• voedselintoleranties,
• vermoeidheid,
• huidproblemen,
• neurologische klachten zoals brain fog (hersenmist),
• mentale klachten zoals angst en depressie,
• gewrichtspijn,
• en nog een tal aan aandoeningen die gerelateerd zijn aan een verhoogde immuunactiviteit.

We hebben bij All Ways Healthy een uitgebreid artikel geschreven over de symptomen van een lekkende darm. Dat artikel vind je hier.

Wat zijn de oorzaken van een lekkende darm?

Zoals gezegd is leaky gut op zich geen ware aandoening. Dus is een lekkende darm onzin? Nou, het is slechts het gevolg van andere onderliggende oorzaken. Enkele voorbeelden van aandoeningen waarbij de doorlaatbaarheid van de darmwand verhoogd kan zijn, zijn onder andere:

• prikkelbare darm syndroom (PDS),
• ontstekingsziekten zoals colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn,
• coeliakie (aangeboren glutenallergie),
• maar ook niet-darmgerelateerde aandoeningen zoals diabetes en hart- en vaatziekten.

Er zijn echter ook andere invloeden die de integriteit van de darmwand kunnen aantasten en daardoor een verhoogde kans geven op leaky gut. Door je bewust te zijn van deze invloeden kun je er op belet zijn en ze vermijden. Mogelijke oorzaken van een lekkende darm zijn:

1) Een ongezond dieet met veel ontstekingsbevorderende voedingsmiddelen

Toegevoegde suikers en bepaalde bewerkte voedingsmiddelen kunnen de ontstekingsactiviteit in de darmen verhogen en daarmee de darmwand beschadigen. Zo kan overmatige suikerinname dysbiose (een ontregeld microbioom) verergeren door de ongunstige bacteriën en gisten te voeden. Deze ongunstige bacteriën en gisten kunnen vervolgens stoffen produceren die de darmwand irriteren en het immuunsysteem laten reageren (1).

2) Stress

Stress zorgt voor een verhoogde afgifte van stresshormonen zoals cortisol, die direct gelinkt zijn aan een verminderde darmwerking (2). Chronische stress kan het dan ook moeilijk maken voor je darmen om zich te herstellen.

3) Slechte slaap

Zowel te weinig als verstoorde slaap heeft impact op het functioneren van de darmen. Een verstoord slaapritme wordt dan ook in verband gebracht met verergerde klachten bij mensen met darmproblemen (3).

4) Antibiotica

Het gebruik van antibiotica kan de darmbalans verstoren en gunstige bacteriën in de darmen verminderen. Deze bacteriën zijn belangrijk aangezien ze stoffen produceren die de darmwand versterken, zoals korteketenvetzuren (4).

5) Alcohol en medicatie zoals Ibuprofen

Van zowel alcohol als het gebruik van ontstekingsremmende pijnstillers zoals Ibuprofen is aangetoond dat deze de doorlaatbaarheid van de darmwand verhogen (5,6).

6) Een verstoord microbioom (dysbiose) en infecties

Dysbiose, ofwel een ongunstige samenstelling van het microbioom met te weinig gunstige en te veel ongunstige bacteriën, kan de ontstekingsactiviteit in de darmen verhogen en daarmee het functioneren van de darmcellen hinderen. Hierbij kan er ook sprake zijn van bepaalde pathogenen zoals virussen of parasieten, waarvan welbekend is dat deze de beschermende slijmlaag van de darmwand verminderen (7,8).

Natuurlijk zijn een aantal van deze factoren, zoals het gebruik van antibiotica, in sommige gevallen niet te voorkomen. In zulke gevallen is het met name belangrijk aandacht te besteden aan de andere factoren, zoals het dieet en stress-management, zodat de darmen zich zo snel mogelijk weer kunnen herstellen.

Hoe kun je testen of je een lekkende darm hebt?

Een lekkende darm is geen aandoening op zich, waardoor het ook lastig is hier specifiek op te testen. Het is onderdeel van het complete klachtenbeeld behorende bij verschillende aandoeningen. Hoewel er enkele testen beschikbaar zijn, worden deze zelden buiten de onderzoekswereld toegepast, aangezien de kosten hoog zijn en de resultaten weinig nuttige toevoeging geven voor de behandeling van een lekkende darm. Om de lekkende darm te herstellen is het dan ook met name belangrijk te focussen op de onderliggende oorzaak en deze aan te pakken.

Zo kun je bepaalde labonderzoeken uitvoeren die inzicht geven in de samenstelling van het microbioom, markers aangeven voor de vertering en aanwezigheid van pathogenen kunnen aantonen. In de afbeelding hieronder zie je hoe de uitslag van zo'n labonderzoek eruit kan zien.

Verstandig hierbij is om samen te werken met een arts of therapeut die je kan helpen de resultaten te interpreteren. 

Hoe kun je een lekkende darm herstellen?

Het herstellen van een lekkende darm kan alleen gedaan worden door de onderliggende oorzaak aan te pakken. Alleen wanneer deze is weggenomen, zal de darmwand beter kunnen functioneren. Natuurlijk zijn er wel ondersteunende strategieën die je kunnen helpen in dit proces. Zo is het als eerste belangrijk om op je voeding te letten. Een lekkende darm dieet vermijdt voedingsmiddelen die de darmwand irriteren en legt de nadruk op voedingsmiddelen die het herstel van de darmwand bevorderen. Denk hierbij aan het vermijden van suiker, alcohol, en bepaalde additieven zoals emulgatoren, en juist het focussen op de inname van voldoende voedingsvezels, omega-3 vetzuren en antioxidanten. Ook zijn er specifieke voedingsmiddelen die een positief effect kunnen hebben op het darmherstel, zoals bottenbouillon. 

Ons uitgebreide artikel over het herstellen van een lekkende darm vind je hier.

En als je wilt weten hoe je bottenbouillon maakt, dan ontdek je dat hier.

Lekkende darm supplementen

Naast dieet zouden bepaalde lekkende darm supplementen kunnen worden ingezet die het herstel ondersteunen. Hierbij kan het gaan om nutriënten die de bouwstof vormen voor de darmcellen, zoals L-glutamine en collageen, middelen die het microbioom verbeteren, zoals probiotica, of stoffen die ontstekingen verminderen, zoals curcumine. Deze supplementen zullen op zichzelf niet het probleem oplossen, maar kunnen wel een positieve bijdrage leveren.

We hebben een volledige blog gewijd aan dit onderwerp. Die vind je hier.

Lekkende darm op een gestructureerde manier aanpakken

Mocht je meer willen leren over hoe je een lekkende darm kan herstellen, kijk dan eens naar het D.A.R.M. Programma. In dit programma ontdek je hoe je aan de hand van ons uniek 4-stappenplan de onderliggende oorzaak van jouw darmklachten kan achterhalen en aanpakken. Deze methode is gebaseerd op de meest recente wetenschap en heeft al velen geholpen om van hun darmklachten af te komen. Geen darmklachten meer en een gezonde vertering, dat zijn de hoofddoelen van deze cursus.

Ben je benieuwd naar onze methoden, dan zou je ook de gratis masterclass kunnen volgen, waarin Emilia aan de hand van praktische voorbeelden het D.A.R.M.-stappenplan aan je uitlegt.

Bronnen

1. Arnone, D., Chabot, C., Heba, A. C., Kökten, T., Caron, B., Hansmannel, F., Dreumont, N., Ananthakrishnan, A. N., Quilliot, D., & Peyrin-Biroulet, L. (2022). Sugars and Gastrointestinal Health. Clinical gastroenterology and hepatology : the official clinical practice journal of the American Gastroenterological Association, 20(9), 1912–1924.e7. https://www.cghjournal.org/article/S1542-3565(21)01305-7/fulltext 
2. Vanuytsel, T., van Wanrooy, S., Vanheel, H., Vanormelingen, C., Verschueren, S., Houben, E., Salim Rasoel, S., Tόth, J., Holvoet, L., Farré, R., Van Oudenhove, L., Boeckxstaens, G., Verbeke, K., & Tack, J. (2014). Psychological stress and corticotropin-releasing hormone increase intestinal permeability in humans by a mast cell-dependent mechanism. Gut, 63(8), 1293–1299. https://gut.bmj.com/content/63/8/1293.long 
3. Swanson, G. R., & Burgess, H. J. (2017). Sleep and Circadian Hygiene and Inflammatory Bowel Disease. Gastroenterology clinics of North America, 46(4), 881–893. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S088985531730095X?via%3Dihub 
4. Feng, Y., Huang, Y., Wang, Y., Wang, P., Song, H., & Wang, F. (2019). Antibiotics induced intestinal tight junction barrier dysfunction is associated with microbiota dysbiosis, activated NLRP3 inflammasome and autophagy. PloS one, 14(6), e0218384. https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0218384 
5. Khoshbin, K., & Camilleri, M. (2020). Effects of dietary components on intestinal permeability in health and disease. American journal of physiology. Gastrointestinal and liver physiology, 319(5), G589–G608. https://journals.physiology.org/doi/full/10.1152/ajpgi.00245.2020?rfr_dat=cr_pub++0pubmed&url_ver=Z39.88-2003&rfr_id=ori%3Arid%3Acrossref.org 
6. Utzeri, E., & Usai, P. (2017). Role of non-steroidal anti-inflammatory drugs on intestinal permeability and nonalcoholic fatty liver disease. World journal of gastroenterology, 23(22), 3954–3963. https://www.wjgnet.com/1007-9327/full/v23/i22/3954.htm 
7. Canakis, A., Haroon, M., & Weber, H. C. (2020). Irritable bowel syndrome and gut microbiota. Current opinion in endocrinology, diabetes, and obesity, 27(1), 28–35. https://journals.lww.com/co-endocrinology/abstract/2020/02000/irritable_bowel_syndrome_and_gut_microbiota.7.aspx 
8. El Asmar, R., Panigrahi, P., Bamford, P., Berti, I., Not, T., Coppa, G. V., Catassi, C., & Fasano, A. (2002). Host-dependent zonulin secretion causes the impairment of the small intestine barrier function after bacterial exposure. Gastroenterology, 123(5), 1607–1615. https://www.gastrojournal.org/article/S0016-5085(02)00294-9/fulltext?referrer=https%3A%2F%2Fpubmed.ncbi.nlm.nih.gov%2F  

Geschreven door Mats Laszlo , BSc Voeding- en Gezondheidswetenschappen aan de Wageningen Universiteit, Master Nutrition and Health, specialisatie: Molecular Nutrition and Toxicology, ervaringsdeskundige op het gebied van maag- en darmklachten zoals SIBO.